1. Wskazania – czyli kto może jechać do sanatorium?
W pierwszej kolejności trzeba ustalić, czy są wskazania do rehabilitacji lub leczenia uzdrowiskowego.
Z sanatorium może skorzystać każdy ubezpieczony, o ile będzie miał ku temu odpowiednie wskazania.
Najwięcej korzyści z takiej formy leczenia odnoszą pacjenci chorujący na schorzenia przewlekłe internistyczne, np. układu krążenia, oddechowego praz osoby wymagające rehabilitacji po przebytych ciężkich urazach, chorobach lub cierpiący na przewlekłe schorzenia narządu ruchu, zmagający się np. z bólami kręgosłupa, stawów.
Pobyt w sanatorium może istotnie wpłynąć na poprawę stanu zdrowia, przywrócić sprawność sprzed ewentualnego urazu lub przebytej ciężkiej choroby, zmniejszyć dolegliwości bólowe.
Lista chorób, które kwalifikują do leczenia uzdrowiskowego w sanatorium:
- choroby ortopedyczno-urazowe (ortopedia) – ograniczenie sprawności lub zakresu ruchów w stawach w następstwie chorób stawów, aparatu więzadłowego lub urazów, stany po amputacji kończyn, po zaprotezowaniu, rekonwalescencja po leczeniu szpitalnym z powodu chorób ortopedyczno-urazowych, wady postawy u dzieci, wrodzone wady rozwojowe
- choroby układu nerwowego (neurologia) – stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, parkinsonizm wtórny, dyskopatia oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa z uciskiem korzeni nerwów rdzeniowych i splotów nerwowych, porażenie połowicze, porażenie kończyn dolnych, mózgowe porażenie dziecięce, przewlekłe zapalenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych, następstwa przebytych urazów oraz chorób zapalnych układu nerwowego, zaburzenia układu wegetatywnego
- choroby reumatologiczne (reumatologia) – RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), ŁZS (łuszczycowe zapalenie stawów), zapalenie stawów towarzyszące chorobom jelit, choroby metaboliczne z zajęciem stawów (m.in. dna moczanowa, chondrokalcynoza), polimialgia reumatyczna, fibromialgia, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa oraz stawów obwodowych (m.in. staw biodrowy, kolanowy), zespół Reitera, stany po operacjach z przyczyn reumatycznych
- nadciśnienie tętnicze – I stopnia (140-159mmHg/90-99mmHg) z jednym albo dwoma czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego lub II stopnia (160-179mmHg/100-109mmHg) bez czynników ryzyka.
- choroby kardiologiczne (kardiologia) – przewlekła choroba niedokrwienna serca (dławica piersiowa, dusznica bolesna), stan po przebytym zawale, zmiany zwyrodnieniowe i pozapalne mięśnia sercowego, stany po operacji zastawek, wady serca
- choroby naczyń obwodowych – miażdżyca kończyn dolnych, zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Buergera), choroba Raynauda, żylaki kończyn dolnych, stan po operacji żylaków kończyn dolnych, stopa cukrzycowa, inne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych
- choroby górnych dróg oddechowych (laryngologia) – przewlekłe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej lub gardła, przewlekłe zapalenie zatok, przewlekłe choroby migdałków, przewlekłe zapalenie krtani lub tchawicy, stany po operacjach górnych dróg oddechowych lub zatok
- choroby dolnych dróg oddechowych (pulmonologia) – pylice płuc, stany po zapaleniu płuc lub opłucnej, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedma płuc, POCHP, astma
- choroby układu trawiennego (gastroenterologia, hepatologia) – stan po przebytym ostrym WZW, przewlekłe choroby przełyku, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, przewlekle zapalenie wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki
- cukrzyca, otyłość, osteoporoza
- choroby endokrynologiczne – nadczynność tarczycy, choroba Gravesa-Basedowa, akromegalia, zespół Cushinga, niedoczynność przytarczyc, niedoczynność kory nadnerczy, stan po zapaleniu tarczycy, przewlekłe zapalenie tarczycy, stany po operacjach w przebiegu chorób przebiegających z nadczynnością tarczycy
- choroby skóry (dermatologia) – AZS (atopowe zapalenie skóry), świerzbiączka guzowata, wyprysk przewlekły, łuszczyca, przyłuszczyca grudkowa, zmiany skórne w przebiegu twardziny, żylaki podudzi z wypryskiem, liszaj płaski, choroby zawodowe skóry, zanikowe zapalenie skóry, marskość sromu i żołędzi, powierzchowne odmrożenie, rybia łuska, rogowacenie dłoni i stóp, złuszczające zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, bielactwo
- choroby kobiece (ginekologia) – przewlekłe stany zapalne narządu rodnego oraz następstwa pozapalne, zaburzenia menopauzalne, opóźnione dojrzewanie płciowe, niepłodność, zaburzenia cyklu miesiączkowego, wtórny brak miesiączki, stany po operacjach narządu rodnego
- choroby nerek i dróg moczowych (nefrologia i urologia) – przewlekłe zapalenie nerek i dróg moczowych, kamica moczowa, stany po usunięciu lub rozkruszaniu kamieni, skaza moczanowa, wysiłkowe nietrzymanie moczu, pęcherz neurogenny, stany po zatruciach z objawami uszkodzenia nerek, przewlekłe zapalenie prostaty, gruczolak prostaty, nerwice płciowe,
- choroby krwi i układu krwiotwórczego (hematologia) – niedokrwistości z niedoboru żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego, przewlekłe niedokrwistości pokrwotoczne, poinfekcyjne, pospolity zmienny niedobór odporności
- choroby oka i przydatków oka – zez porażenny, po urazach, stan po operacji korygującej zeza u dzieci
Należy pamiętać, że poza rozpoznaniem konkretnej jednostki chorobowej, lekarz kwalifikujący do leczenia uzdrowiskowego bierze pod uwagę również stopień zaawansowania choroby oraz ogólny stan zdrowia i sprawności pacjenta. W przypadku znacznego ograniczenia sprawności, ciężkiego przebiegu choroby, czy znacznego zaawansowania procesu chorobowego, wskazane będzie raczej leczenie uzdrowiskowe w szpitalu, a nie w sanatorium. W przypadku przewlekłych schorzeń reumatologicznych pobyt w sanatorium zaleca się w okresie remisji. Lekarz kwalifikujący do leczenia uzdrowiskowego lub rehabilitacji uzdrowiskowej, poza stanem zdrowia oraz przebiegiem chorób, uwzględnia również zdolność pacjenta do samoobsługi oraz samodzielnego poruszania się. Znaczenie podczas kwalifikacji mają także efekty przebytego w przeszłości leczenia uzdrowiskowego, o ile oczywiście miało one miejsce.
2. Przeciwwskazania – kto nie może jechać do sanatorium?
Podczas kwalifikacji do leczenia uzdrowiskowego lekarz musi również wykluczyć przeciwwskazania do pobytu w sanatorium. Do najważniejszych przeciwwskazań należą:
- stany, w których leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitacja uzdrowiskowa mogłaby spowodować pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, np. znaczny proces zaawansowania procesu chorobowego, zaostrzenie choroby przewlekłej, stany wymagające pilnej interwencji chirurgicznej lub ortopedycznej
- choroby zakaźne w fazie ostrej
- czynna choroba nowotworowa
- stan po chemioterapii, radioterapii, leczeniu operacyjnym nowotworu złośliwego – w okresie do 1 roku od zakończenia leczenia przeciwnowotworowego, a do 5 lat w przypadku czerniaka złośliwego, białaczki, chłoniaka złośliwego, ziarnicy złośliwej, nowotworów nerki
- ciąża i połóg
- stan po przeszczepie narządu – do 6 miesięcy po operacji, po tym okresie leczenie uzdrowiskowe możliwe po przedstawieniu opinii od lekarza specjalisty transplantologii klinicznej
- niezdolność do samoobsługi
- padaczka z częstymi napadami (co najmniej 1 raz w miesiącu)
- nadciśnienie tętnicze złośliwe, nadciśnienie tętnicze III stopnia
- zaburzenia rytmu serca
- niestabilna choroba wieńcowa
- niewydolność oddechowa
- niewydolność układu krążenia
- niewydolność wątroby
- nieswoiste zapalenia jelit o ciężkim przebiegu
Jak widać lista wskazań oraz przeciwwskazań do skorzystania z sanatorium jest bardzo obszerna. W każdym przypadku lekarz kwalifikujący do leczenia uzdrowiskowego podchodzi do pacjenta indywidualnie, rozważając korzyści i ryzyko związane z przebiegiem choroby podstawowej oraz schorzeń towarzyszących.
3. Jaki lekarz może wystawić skierowanie do sanatorium?
Uprawnienia do kierowania do leczenia uzdrowiskowego ma każdy lekarz przyjmujący na NFZ. Może to być lekarz rodzinny lub lekarz innej specjalności.
Szczegółowe wskazania oraz przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 stycznia 2012r. W sprawie sposobu kierowania i kwalifikowania pacjentów do zakładów lecznictwa uzdrowiskowego